Als rasechte Sjeng ben ik gruuts om hier te wonen, te werken en te studeren. Een stad met, zoals bovenstaand lied stelt, historie, victorie en tegenslag.
Historie
Waar Jeker en Maas samenvloeien ligt de oudste stad van Nederland (ik ga niet in discussie over Nijmegen, Voorburg of over Heerlen) en die rijke geschiedenis is nog in elke hoek te vinden. Het stadsbeheer, de Alde Caerte, werd in de 13e eeuw vastgelegd en bepaalde dat Maastricht door ‘2 heren’ werd beheerst: de Brabantse en de Luikse. Stadsrechten zijn geleidelijk ontstaan en onze stad wordt al ruim twintig eeuwen bewoond.
Wandel in de zomerdagen over de Awbrök richting het Vriethof waar men een unieke kerkentweeling vindt: de oude, katholieke Sint-Servaasbasiliek en de gotische, protestantse Sint-Janskerk. Loop via het Slevrouweplein richting het Jekerkwartier, het meest behouden stukje historie met de mooiste plekjes als de Bisschopsmolen, het Lang Grachtje en de Helpoort, de oudst bewaarde stadspoort van Nederland.
Bij de Maastrichtse historie horen natuurlijk de drie mooiste dagen van het jaar. De Mestreechter Vastelaovend zoals we het nu kennen, dateert uit de 19e eeuw, na een eeuwenlang verbod op de vooravond van het katholieke vasten van 40 dagen. De herensociëteit Momus – waarvan het oude verenigingsgebouw nog altijd is terug te vinden op het Vrijthof – is daarbij de oudste carnavalsvereniging van Nederland, hoewel helaas opgeheven in 1939 en na de Tweede Wereldoorlog opgevolgd door de Tempeleers vanaf 1945, met als motto ‘Plezeer en Sjariteit’.
De meest recente historische gebeurtenissen zijn natuurlijk het tekenen van het Verdrag van Maastricht in 1992, het begin van een Europese Unie en een gezamenlijke munt en het ontstaan van onze Universiteit, met het prachtige Oud-Gouvernement aan de Bouillonstraat, vanaf 1990 de Faculteit der Rechtsgeleerdheid.
Victorie en Tegeslaag
Maastricht kent, helaas, ook heel wat tegenslag. In de periode dat het werd bestuurd door de Luikse en Brabantse heren, werd het meerdere malen belegerd als gevolg van de Luiks-Brabantse oorlogen. De stad overleefde de Spaanse Furie en werd erna heen en weer belegerd door de Spanjaarden en Hollanders tijdens de Tachtigjarige-oorlog. Ondanks dat onze stad sedert 1632 werd belegerd door de Hollanders, werd de stad door Maastrichts-katholieken verraden om de stad in Spaanse handen terug te krijgen. Dit verraad bleef gelukkig slechts bij een poging en een vijftal hoofden van de schuldigen werden tentoongesteld op het rondeel wat wij nu kennen als De Vief Köp.
Ook door de Fransen tijdens de Frans-Nederlandse Oorlog werd de stad belegerd en tijdens het Franse bezet vanaf 1795 werden haar kerken opgeheven en culturele instellingen geplunderd. Tijdens de Belgische opstand trokken onze zuiderburen stevig aan onze stad, maar we bleven (godzijdank) onder Nederlands bestuur. In de Tweede Wereldoorlog werd Maastricht wederom bezet door de Pruse, waarna wij als eerste stad van Nederland van de bezetting werden bevrijd op 14 september 1944.
In 2019 stortte een deel van de stadsmuur in, tot dreufheid van menig Maastrichtenaar. Het afschaffen van het pèls in e glaas tijdens carnaval was daarnaast toch wel echt een somber moment voor het Vastelaovend vierend volk vaan Mestreech, net als het afschaffen van het machtige 11e van de 11e op het Vrijthof, hoewel de horecaondernemers in de binnenstad dit direct hebben opgevangen. Maastricht is thuis, en daor bin iech gruuts op!
Gruuts
Trots zijn op Maastricht is geen moeilijke opgave. Of je hier nu bent opgegroeid, zoals ik, of vanaf het hoge Noorden afreist om hier te komen studeren of te komen werken, als je hier eenmaal een tijdje bent is het vanzelfsprekend trots te worden op je thuis. Het stukje buitenland van Nederland wordt door toeristen bewonderd en door inwoners geliefd.
Maastricht is een thuisbasis voor iedereen die open staat om deze stad en haar engel te omarmen, zelfs als je de Mestreechter taol niet helemaal beheerst. We helpen je met alle liefde! Iech bin gruuts op Mestreech, ederen daag.
Mestreechter Dictionair – Maastrichts Woordenboek
Rasechte Sjeng – oorspronkelijke Maastrichtenaar
Gruuts – trots
Awbrök – Servaasbrug
Vriethof – Vrijthof
Slevrouweplein – OLV-plein
Mestreechter Vastelaovend – Carnaval
Plezeer en Sjariteit – Motto van de Tempeleers, gebaseerd op het motto van de oude sociëteit Momus. Plezier en liefdadigheid, afgeleid van het idee om de minderbedeelden de avond voor het Vasten te voorzien van luxeproducten
De Vief Köp – ‘De Vijf Hoofden’, een deel van de Maastrichtse stadsomwalling bij het stadspark
Pruse – Duitsers
Dreufheid – verdriet
Pèls in e glaas – bier in een glas. Wegens de veiligheid werd het drinken uit glas gedurende Carnaval verboden vanaf 2017
Vastelaovend vierend volk vaan Mestreech – zo worden de carnavalsvierders genoemd, en door de Tempeleers en de Stadsprins tijdens carnaval.