Geschreven door Maryze Zembowicz
De doodstraf, wie kent hem niet. Het is de straf der straffen.
De doodstraf, wie kent hem niet. Het is de straf der straffen. Ik kan gerust stellen dat de doodstraf letterlijk de ‘dood’ op het lijf jaagt, hoewel sommigen daar wellicht anders over denken. De een zou namelijk kunnen stellen dat het een straf is die de ultieme vorm van vergelding inhoudt, terwijl de ander zou kunnen aanvoeren dat deze straf een te hoog gehalte aan onmenselijkheid met zich brengt, immoreel is en daarnaast ineffectief functioneert als afschrikmiddel ten behoeve van de maatschappij. Een omvangrijk debat voeren over de vraag of de doodstraf nu wel of niet een effectieve dan wel ‘ultieme’ straf is, is te tijdrovend. Daarnaast is het natuurlijk trekken aan een ‘dood’ paard. Er bestaan namelijk een hoop voor- en tegenstanders met betrekking tot de doodstrafkwestie. Hoe u het ook wendt of keert: de doodstraf is een zeer ingrijpende en zware straf. Daar bent u het toch wel met mij over eens?
Afschaffing doodstraf in Nederland
De doodstraf wordt in juridische termen ook wel aangeduid als de zogeheten ‘gerechtelijke executie’. Deze straf wordt opgelegd door een daartoe bevoegde rechter. De rechter zal een vonnis uitspreken inhoudende de levensberoving van de desbetreffende persoon na een strafrechtelijke procedure. De desbetreffende persoon wordt ter dood veroordeeld en vervolgens geëxecuteerd. De executie kan onder andere geschieden door middel van een dodelijke injectie, vuurpeloton, vergassing, ophanging of elektrocutie.
In Nederland werd de doodstraf afgeschaft na de inwerkingtreding van de Wet van 17 september 1870 tot afschaffing van de doodstraf. De doodstraf werd louter nog binnen het militair strafrecht gehandhaafd ten aanzien van oorlogsmisdadigers. Of dit gerechtvaardigd is laat ik aan uw mening over. In 1983 werd de Nederlandse Grondwet gewijzigd, waarbij de wet in alle gevallen de doodstraf verbood. Ook binnen het militair strafrecht kon de doodstraf niet meer gebruikt worden. De doodstraf werd immers in heel Nederland, dat wil zeggen voor alle aangelegenheden, een illegale straf. In Nederland vond de laatste executie plaats op 21 maart 1952. Na de oorlogstijd is de doodstraf nog 154 keer opgelegd, waarbij slechts 39 van de 154 keer de doodstraf daadwerkelijk werd uitgevoerd. Dit vanwege het feit dat de regering een geheim regime voerde waarin men het noodzakelijk vond om slechts een geringe groep van oorlogsmisdadigers te executeren ter vergelding. De andere oorlogsmisdadigers kregen gratieverlening.[1]
Verenigde Staten
In de Verenigde Staten (hierna: VS) wordt de doodstraf nog steeds uitgevoerd en daarnaast beschouwd als legale straf. Alhoewel het Federale Hooggerechtshof in de VS van 1967 tot 1976 de doodstraf verbood, werd het opleggen en uitvoeren van de doodstraf in sommige staten weer opgepakt.
Er zijn ten slotte verscheidene landen waarin de doodstraf nog kan worden opgelegd en tevens wordt gehandhaafd, echter moet ik daarbij opmerken dat een gering aantal daarvan de doodstraf louter de facto of de jure heeft afgeschaft. Ter verduidelijking, wettelijk dan wel in theorie kan de doodstraf worden gehandhaafd, echter kan uit de praktijk blijken dat de doodstraf al enige tijd niet meer wordt opgelegd en derhalve gezien kan worden als afgeschaft. Of de doodstraf de komende decennia in alle landen volledig (dus zowel de jure als de facto) afgeschaft zal worden is nog maar de vraag. Wat denkt u?
[1] Nationaal archief, ‘Doodstraf in Nederland 150 jaar afgeschaft’, gepubliceerd op 16 september 2020.; Andere Tijden, ‘De laatste Doodstraf’, Aflevering 408.